Ostropest plamisty (właściwie Silybum marianum L. Gaertn.) jest rośliną, która należy do rodziny astrowatych. Powszechnie można spotkać się także z określeniami: mleczny oset, święty oset, czy dziki karczoch. Jest uznawany za jeden z istotniejszych gatunków spośród roślin leczniczych uprawianych na istniejących dziś plantacjach. Uprawiany jest szczególnie chętnie w krajach środkowej i południowej Europy (w tym także w Polsce, od lat 70tych), a także Ameryki Północnej i Południowej oraz Australii.
W fitoterapii oraz suplementacji wykorzystuje się głównie owoce ostropestu oraz ekstrakty z nich pozyskiwane – preparaty oparte o wyciągi z ostropestu plamistego od lat stosowane są w schorzeniach wątroby lub w sytuacjach wymagających wsparcia jej funkcjonowania i regeneracji. W kosmetyce wykorzystuje się także olej wytłaczany z nasion ostropestu plamistego – jego wpływ na skórę określany jest jako nawilżający i wzmagający regenerację. W oleju z ostropestu znajdują się też istotne ilości witaminy E, charakteryzującej się wyższą bioprzyswajalnością niż forma syntetyczna.
Istnieją także kraje w których jako dodatek kulinarny stosuje się kiełki ostropestu lub całą, świeżą roślinę lub jej prażone nasiona (jako zamiennik kawy) – w takich wypadkach jednak zawartość składników aktywnych oraz ich przyswajalność są nikłe (charakteryzuje je nierozpuszczalność w wodzie).
Realne zastosowanie suplementacyjno-terapeutyczne mają składniki zawarte w owocach ostropestu plamistego. W ich skład wchodzą m.in. flawonolignany, określane zbiorczą nazwą „sylimaryna”. W literaturze naukowej proponuje się także możliwość zastosowania liści jako źródła sylimaryny, podkreślając lepszą wydajność z uprawy niż w przypadku owoców oraz tańszy i prostszy proces ekstrakcji składników aktywnych.
W skład wspomnianego kompleksu (sylimaryny) wchodzą:
Sylimaryna składa się w ok. 60-70% z sylibininy, pozostałą część stanowią inne flawonolignany.
Główny wpływ sylimaryny określa się jako „antyhepatotoksyczny”, a więc ograniczający uszkodzenie komórek wątrobowych. Dzięki modulacji procesu powstawania białek mówi się także o potencjale zwiększającym zdolności regeneracyjne hepatocytów
Jej działanie wydaje się być synergistycznym z wpływem przeciwutleniaczy (gł. witaminy E), zawartych w ostropeście, w procesie maksymalizacji aktywności cytochromu P450 – rodzinie enzymów odpowiadających za metabolizm i biosyntezę znacznej ilości związków oraz za przeciwdziałanie uszkodzeniom mogącym dotknąć tkanki wątroby.
Hepatoochrona i regeneracja wątroby poprzez sylimarynę odbywa się w przebiegu wielu różnych reakcji. Najlepiej przebadany jest wpływ:
Chcąc ująć to w sposób możliwie zrozumiały możemy uznać, że sylimaryna przede wszystkim zmniejsza uszkodzenia powstałe w wyniku działania wolnych rodników bezpośrednio – stabilizując je, a także pośrednio – zwiększając produkcję wątrobowego glutationu – jednego z najsilniejszych antyoksydantów, ogranicza przedostawanie się do wnętrza hepatocytów toksyn.
Sylimaryna stosowana w eksperymentach naukowych okazała się być skuteczna w ograniczaniu uszkodzeń powodowanych konsumpcją alkoholu (etanolu) oraz poprawie stanu (łagodzenie obrażeń) pacjentów z alkoholową marskością wątroby. W 3-letnim badaniu z użyciem pawianów jako modelu zwierzęcego grupa otrzymująca alkohol z sylimaryną charakteryzowała się istotnie mniejszym poziomem zwłóknienia wątroby (akumulacja włókien kolagenowych typu I w komórkach wątrobowych) oraz utlenienia lipidów, w porównaniu z grupą otrzymującą wyłącznie alkohol (bez sylimaryny).
Dodatkowo, prowadzono terapię sylimaryną u pacjentów dotkniętych wirusowym zapaleniem wątroby typu C, uzyskując obiecujące rezultaty ze względu na bezpośredni przeciwwirusowy wpływ sylibininy podawanej dożylnie.
Warto wspomnieć, że skoncentrowany ekstrakt sylimaryny stosowany jest jako terapia w przypadku zatrucia muchomorem sromotnikowym.
Podkreśla się możliwość immunomodulacji (modulacji funkcji układu odpornościowego), przy udziale ekstraktów z owoców ostropestu plamistego. Dotychczasowe próby, głównie z użyciem modeli zwierzęcych, pozwoliły na zaobserwowanie wzmożenia funkcji odpornościowych organizmu podczas przyjmowania (długofalowego) ekstraktów z ostropestu. Podczas eksperymentów obserwowano wzrost produkcji limfocytów klasy T, oraz interleukin przeciwzapalnych, przy jednoczesnym ograniczeniu ilości immunoglobulin. Istnieją przesłanki mogące sugerować dodatkowe benefity w przypadku włączenia do protokołu suplementacyjnego, obok sylimaryny, innych substancji dodatkowo wzmagających wytwarzanie żółci.
Wpływ przeciwutleniający, przeciwzapalny i immunomodelujący przyczynia się także do pośredniego działania przeciwnowotworowego. W dotychczasowych próbkach obserwowano m.in. hamowanie namnażania się komórek nowotworowych (prostaty, pęcherza, jajnika, płuc, piersi, jamy ustnej, skóry). W badaniach Montgomery zaobserwowano synergistyczny wpływ sylimaryny i kurkuminy w minimalizacji procesu proliferacji komórek raka okrężnicy.
Badania nad leczeniem oparzeń wynikłych z narażenia skóry na działanie promieni UVA również pozwoliły zaobserwować przyspieszony czas gojenia się ran dzięki sylimarynie.
Sylimaryna wykazuje działalność przeciwutleniającą i przeciwzapalną, przez co istnieje możliwość minimalizowania poziomu oporności insulinowej tkanek, wynikłej z toczącego się stanu zapalnego. W badaniach klinicznych z użyciem sylimaryny obserwowano istotną redukcję poziomu insulinooporności, prowadzącą do możliwości ograniczenia stosowanych w czasie trwania eksperymentu dawek insuliny u diabetyków o niemal ¼ (25%).
Ze względu na swój wpływ przeciwzapalny podkreśla się możliwość minimalizacji odczuwanego bólu dzięki lignanom z ostropestu. Teoria to jednak nie wszystko – już ponad dekadę temu w badaniu z użyciem myszy zaobserwowano, że sylimaryna podawana „solo” działa przeciwbólowo, a administrowana wespół z morfiną – wzmaga jej działanie.
Zbyt piękne by było prawdziwe? Otóż to! Ostropest plamisty nie przeprowadzi w pojedynkę redukcji masy ciała, nie przyspieszy nawet w magiczny sposób metabolizmu. To zadanie należy do Ciebie – dbałość o prawidłową dietę i aktywność fizyczną stanowi klucz dla uzyskania prawidłowej masy ciała. Jednocześnie, poprzez pozytywny wpływ na glikemię (poziom glukozy we krwi), stężenie lipidów, a także pracę wątroby i insulinowrażliwość tkanek – Twoje przemiany metaboliczne mogą zachodzić sprawniej, a dzięki poprawie samopoczucia aktywność fizyczna może stać się łatwiejsza i przyjemniejsza.
Co ciekawe, dostępne są prace rozważające możliwość wprowadzenia „fortyfikacji” pieczywa owocami ostropestu, celem zwiększenia wartości zdrowotnej. Zaobserwowano, że dodatek nawet 1,4 g owoców ostropestu na 250 g przygotowywanego ciasta nie prowadziło do zmian jakichkolwiek z badanych cech sensorycznych i fizykochemicznych, pozwalając na włączenie do diety niemal „niezauważalnie” dodatkowej puli związków bioaktywnych. Niestety brak było możliwości by ocenić ewentualne zmiany zawartości flawonolignanów w procesie obróbki termicznej, zaznaczono jednak, że podczas wypieku temperatura miękiszu nie przekroczyła 100 stopni C, a więc… jest nadzieja na stosunkowo niewielkie straty!
Inni autorzy, prowadząc badania nad ostropestem i sylimaryną, sugerują możliwość ich zastosowania jako substancji zwiększających trwałość żywności i zmniejszających potencjał lipidów pokarmowych na utlenianie.
W literaturze szeroko podkreśla się wysoki profil bezpieczeństwa preparatów opartych o ostropest plamisty. Występowanie działań niepożądanych jest rzadkie (niejednokrotnie rzadsze niż w grupach otrzymujących placebo), a ich nasilenie niewielkie.
Jednocześnie nie sposób wykluczyć możliwości wystąpienia interakcji pomiędzy produktem zawierającym wyciąg z ostropestu oraz składnikami innych leków/suplementów/żywności. Kompleks lignanów pochodzących z ostropestu wpływa na aktywność enzymów wątrobowych, odpowiedzialnych za metabolizm znacznej ilości składników żywności i leków, należy więc brać pod uwagę, że może on ulec zmianom – na szczególną uwagę zasługują pacjenci w trakcie chemioterapii, choć wyniki badań dotyczących interakcji z ostropestem nie dają jednoznacznych wyników.
W związku z powyższym zasadnym jest stosowanie wyciągu z ostropestu w oddaleniu od leków/suplementów (chyba, że specjalista zaleci inaczej). Uzasadnione obawy można mieć jednak jedynie w przypadku stosowania wysokich dawek sylimaryny przez dłuższy czas.
Sylimaryna jest substancją słabo rozpuszczalną w wodzie, a przy tym stosunkowo źle wchłanianą z przewodu pokarmowego i charakteryzującą się niską biodostępnością. Celem poprawy dostępności i wchłaniania cennych substancji zawartych w ostropeście należy przyjmować je w towarzystwie np. lecytyny (zaobserwowano poprawę wchłanialności o ponad 4,5 raza) lub przyjmowanie wyższych dawek. Najbardziej pożądaną dawką byłaby ta przekraczająca 600 mg czystej sylibiny, jednak zwyczajowo stosuje się 240-900 mg sylimaryny w dawkach podzielonych, a rekomenduje się stosowanie dawek 160-600 mg/d w 3 porcjach. Zbyt wysokie dawki (1500 mg i więcej), ze względu na wzmożenie produkcji żółci, mogą powodować biegunki.
https://www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2006,%202(47)%20Supl/33_Sadowska.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3072633/
https://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2012_059-060.pdf
https://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2011_169-174.pdf
https://www.researchgate.net/publication/328630898_Sylimaryna_jako_lek_i_suplement_diety
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17548793/
https://www.prometeusze.pl/pdf/legalon_monografia.pdf
Przeczytaj również
Kurkuma to przyprawa o intensywnie żółtym kolorze, która od wieków jest wykorzystywana w kuchni indyjskiej, dodając potrawom charakterystyczny gorzki smak. Posiada także liczne właściwości zdrowotne, które są powszechnie znane w medycynie naturalnej. W dobie rosnącego
Odporność organizmu to klucz do zdrowia i dobrego samopoczucia. Szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, gdy jesteśmy bardziej narażeni na infekcje, warto zadbać o wzmocnienie układu immunologicznego. Jakie działania podjąć, by uniknąć częstych przeziębień? Oto sprawdzone metody
Mózg to nie tylko ośrodek układu nerwowego, ale i najważniejszy narząd naszego organizmu. Odpowiada za pamięć, koncentrację, funkcje poznawcze i emocje. Prawidłowo działający mózg jest zatem niezbędny do wykonywania codziennych czynności oraz zachowania ogólnego zdrowia.
